Tôi đã lang thang ở xứ sen Đồng Tháp để ăn bao nhiêu món, từ sen gà, gà nướng lá sen, cá nướng ăn cùng lá sen non rồi đến ngó sen làm lẩu... tất cả đều rất ngon.
Nó là một thứ rất đồng quê, dân dã và mộc mạc đến khôn lường, nhưng sen nơi đất bưng biền vẫn chỉ là các món ăn ấm bụng chứ chưa toát lên được sự thanh thoát, đến mức hào hoa như cách chơi sen của người Hà thành.
Tôi có cô em đồng nghiệp, cũng người ngoại tỉnh, nhập khẩu Thủ đô cũng mới hơn hai mươi năm.
Chả hiểu cái thú chơi hoa sen đã ngấm vào cô em từ hồi nào mà cứ vài ngày cô lại hì hục đi quanh các hồ sen ở Hồ Tây, Quảng Bá để mua sen về để cắm cho bằng được, nhưng phải thừa nhận những lọ sen cô ấy dựng lên đẹp đến mát mắt trong cái nắng oi ả ở phố phường.
Mà có chơi sen rồi mới biết sen cũng hàng chục loại: Theo màu thì có Hồng Liên, Bạch Liên, mà người Hà Nội trọng sen còn có hẳn một khu phố gọi là Kim Liên; theo tên thì có Quan Âm, Bách Diệp, Cung Đình và cả thứ sen quý hiếm là Tịnh Đế nữa, đây là bông hoa quý khi một thân sen có những 2 bông hoa mọc ra.
Sen Tịnh Đế tương truyền ngày xưa chỉ tiến vua nhưng ngày nay những cô hàng hoa thường dành để phần tặng cho những vị khách có tâm và biết cách chơi sen nhất. Tất nhiên học phí để chơi sen để các cô hàng hoa nhớ được khách cũng kha khá rồi!
Nói về khai thác sen thì người Hà Nội rất tài tình, đó là món trà sen, sở dĩ tôi phải gọi là món vì nó thực sự quá cầu kỳ, mỗi người làm trà sen đều có bí quyết để ướp khác nhau, khi làm đòi hỏi sự tỉ mỉ, cẩn thận.
Để ra được trà thành phẩm với hương vị tinh túy nhất cần qua 7 lần ủ gạo (gạo sen là phần đầu của nhụy, có màu trắng như hạt gạo) và sấy.
Cứ một lớp trà rồi đến một lớp mỏng gạo sen, sau cùng phủ một lớp giấy, càng ướp nhiều lần hương sen càng quyện, trà càng thơm.
Trà sen đạt chất lượng thì nước trà phải xanh, nhưng đều có đặc điểm nếu ai được uống trà này một lần thì không bao giờ có thể quên hương và vị, nhất lại trà được pha bằng thứ nước sương đêm mà người ta chèo thuyền đi đổ trên những lá sen bánh tẻ vào mỗi buổi sớm... thì có thể nói là tuyệt phẩm thượng hạng trong thức uống.
Trà sen làm con người ta cứ lâng lâng trong hương thơm, như bay trên mây mà đầu óc lại tỉnh táo minh mẫn đến lạ thường.
Nói đến sen, người Hà Nội không bao giờ bỏ qua món chè sen. Hạt sen ninh chín vừa phải, thêm đường phèn và điểm một chút long nhãn vào nồi chè thì vị ngọt thanh rất dễ chịu, quan trọng hơn là món ăn này có tác dụng giải nhiệt an thần rất tốt.
Nói về độ sành ăn thì người Hà Nội đúng là tinh túy. Khi người ta nấu món canh củ sen, xôi sen, hay nộm ngó sen tai lợn, người không biết thì thôi, nhưng ai đã từng được ăn cỗ của người già ở phố cổ nấu vào mùa hè, mà có mấy món tôi vừa kể trên thì thấy mình đúng là may mắn, cái gì cũng rất hợp, rất thanh và ngon đến lạ lùng khó diễn tả được bằng lời.
Sen còn được người Hà Nội làm thuốc: Từ hạt sen hầm với gà để bồi bổ sản phụ sau sinh, tâm sen điều trị cho những người mất ngủ, đến lá sen thái nhỏ phơi khô làm trà để giải nhiệt tiêu độc, cho trẻ em tắm mùa nóng trị bị mụn nhọt, rồi cả món mứt sen sang trọng trong đám cưới hay ngày tết về...
Người Hà Nội đúng là tài thật, chỉ là sen thôi mà từ lá hoa, thân, củ của loại cây mọc dưới bùn này, chỗ nào họ cũng tận dụng và làm ra những món ăn rất nhẹ nhàng rất thanh cảnh mà ngon đến khó cưỡng được.
Mùa này khắp đường phố Hà Nội những xe hoa sen làm mát phố phường, mà cũng chỉ thấy ở Hà Nội mới có những xe hoa sen còn hầu như rất hiếm nhìn thấy tỉnh, thành phố nào bán nữa.
Sen theo những chị, những cô về nhà, sen ùa vào từng căn phòng làm cho bớt cảm giác nóng nực mùa hè, giống như những bà mẹ đảm ngày xưa nằm quạt tay cả đêm cho chồng con.
Sen làm con người ta tỉnh táo và đoàn tụ quanh những ấm trà, sen làm món ăn giải nhiệt, sen làm thuốc chữa bệnh, sen làm lên cốt cách của người phụ nữ thục hiền...
Nói không quá là người Hà Nội đã nâng tầm sen lên một mực thước, một phong vị mới và sen là cái tên để người ta làm mát một mùa hè.
Sen và Hà Nội sẽ làm người ta nhớ và rất nhớ mỗi khi chạm vào, tất cả nhẹ nhàng như một nét tơ nhưng khiến người ta khắc khoải giữa mùa hè rực cháy
(Tác giả: Gia Tưởng - Báo Danviet.vn)